آموزش نصب Moodle

[Habili]

ابزار Moodle (مودل) یکی از محبوب ترین، قوی ترین پلتفرم های مدیریتی جهت راه اندازی مدرسه آنلاین یا آموزش آنلاین (الکترونیکی) است که رایگان و opensource بوده و در بستر وب و موبایل قابل استفاده میباشد. پلتفرم برگزاری کلاس آنلاین مودل طیف گسترده ای از فعالیت ها و ابزارهای آموزشی را ارائه می دهد که به مدارس، دانشگاه ها و آموزشگاه های مرتبط این امکان را می دهد تا در هر زمان و هر مکان، بدون وقفه در دوره و برنامه درسی، به دانش آموزان یک بستر آموزشی انعطاف پذیر توسط ارائه دهند.



برخی از ویژگی های کلی Moodle :

• رابط کاربری مدرن
• آسان برای استفاده
• داشبورد شخصی
• ابزارها و فعالیت های مشارکتی
• تقویم همه کاره
• مدیریت راحت فایل ها
• ویرایشگر ساده متن

نکته مهم این است که Moodle با توجه به استفاده از بیش از هزار پلاگین که فعالیت های اضافی، block ها، تم ها و موارد دیگر پشتیبانی می کند، بسیار توسعه پذیر است.


در این مقاله ما آموزش راه اندازی مدرسه آنلاین با مودل (moodle) را به همراه پایگاه داده MySQL/MariaDB و وب سرور NGINX روی اوبونتو 20.04 و نسخه های بالاتر را مرور خواهیم کرد.





پیش نیازهای راه اندازی سرور مودل

• یک سرور Ubuntu 20.04 تازه نصب شده به همراه نصب LEMP روی آن
• انجام تنظیمات DNS Record برای Moodle
• نصب Moodle روی اوبونتو سرور
• تنظیمات وب سرور Nginx برای میزبانی از اپلیکیشن Moodle
• کامل کردن نصب Moodle از طریق WEB
• فعال کردن HTTPS روی پلتفرم Moodle با استفاده از Let's Encrypt

همچنین توصیه میشود مطالعه کنید :

آموزش نصب بیگ بلو باتن (پلتفرمی قدرتمند جهت برگزاری دوره های آنلاین)






انجام تنظیمات DNS Record برای دامنه Moodle


برای دسترسی کاربران به محیط مودل شما نیاز دارید که یک دامنه یا ساب دامنه به هاست مودل اختصاص دهید. در این آموزش ما از ساب دامنه moodle.linustorvalds.ir استفاده میکنیم. سپس برای دامنه تعریف شده یک A Record تعریف میکنیم.

رکورد A را شما میتوانید از طریق تنظیمات پنل هاستینگ خود انجام دهید یا به هاستینگی که سرور و دامنه شما را میزبانی میکند تیکت بزنید که این رکورد A مربوط به دامنه شما را ایجاد کنند.

بعد از ایجاد A رکورد شما میتوانید با استفاده از ابزارهای آنلاین یا با استفاده از دستور nslookup از صحت تعریف رکورد دامنه خود مطمئن شوید. برای این کار دستور nslookup را به همراه نام دامنه یا ساب دامنه خود وارد کنید.

$ nslookup moodle.linustorvalds.ir
Server: 127.0.0.53
Address: 127.0.0.53#53

Non-authoritative answer:
Name: moodle.linustorvalds.ir
Address: 185.67.102.188
Name: moodle.linustorvalds.ir
Address: fe80::20c:29ff:feca:3a3e 

در خروجی دستور قسمت Address باید به ip آدرس سرور شما اشاره کند.








نصب Moodle روی Ubuntu Server


در این مرحله، شما نیاز دارید که ماژول ها و کتابخانه های PHP که برای راه اندازی سرور مودل نیاز هست را توسط دستور apt نصب کنید. در صورتیکه سرور شما ایران هست، احتمالا برای نصب آنتی ویروس clamav به دلیل تحریم ها و بستن ip های ایران به مشکل بخورید. برای حل مشکل میتوانید از DNS های شکن، روی تنظیمات کارت شبکه خود استفاده کنید.

$ sudo apt update
$ sudo apt install php-common php-iconv php-curl php-mbstring php-xmlrpc php-soap php-zip php-gd php-xml php-intl php-json libpcre3 libpcre3-dev graphviz aspell ghostscript clamav 

سپس دیتابیس Moodle را ایجاد میکنیم. به شل دیتابیس MySQL خود لاگین کنید و دیتابیس مودل را توسط دستورات زیر ایجاد کنید.

$ sudo mysql

MariaDB [(none)]> CREATE DATABASE moodle;
MariaDB [(none)]> GRANT SELECT,INSERT,UPDATE,DELETE,CREATE,CREATE TEMPORARY TABLES,DROP,INDEX,ALTER ON moodle.* TO 'moodleadmin'@'localhost' IDENTIFIED BY 'P@31nuxZ00n123';
MariaDB [(none)]> FLUSH PRIVILEGES;
MariaDB [(none)]> quit; 

ما در این مقاله، راهنمای نصب مودل (آخرین ورژن 3.11.3+ Moodle) را مورد بررسی قرار خواهیم داد. با استفاده از دستور wget اسکریپت مودل را دانلود و سپس توسط دستور tar فایل دانلود شده را در مسیر root وب سرور (/var/www/html) از حالت فشرده خارج کنید. (extract).

$ wget -c https://download.moodle.org/download.php/direct/stable311/moodle-latest-311.tgz
$ tar -zvxf moodle-latest-311.tgz -C /var/www/html/ 

توسط دستور ls چک کنید که دایرکتوری moodle در مسیر /var/www/html وجود داشته باشد.

$ ls /var/www/html/ 

سپس، توسط دستور زیر سطح دسترسی مناسب (permission) را به دایرکتوری Moodle بدهید.

$ sudo chown www-data:www-data -R /var/www/html/moodle
$ sudo chmod 775 -R /var/www/html/moodle 

سپس، دایرکتوری data که محلی برای ذخیره فایل های آپلود شده مودل میباشد را ایجاد و سطوح دسترسی این دایرکتوری را هم تنظیم میکنیم.

$ sudo mkdir -p /var/moodledata
$ sudo chmod 775 -R /var/moodledata
$ sudo chown www-data:www-data -R /var/moodledata 

فایل تنظیمات اصلی Moodle به صورت پیش فرض با نام config-dist.php میباشد که باید به نام config.php تغییر نام داده شود. برای این کار ابتدا وارد دایرکتوری moodle شوید و توسط دستور cp فایل تنظیمات Moodle را تغییر نام دهید.

$ cd /var/www/html/moodle/
$ sudo cp config-dist.php config.php 

توسط ویرایشگر متن لینوکسی خود، فایل config.php را باز کنید و به دنبال بخش تنظیمات دیتابیس بگردید سپس اطلاعات مربوط به دیتابیس Moodle را ویرایش کنید. مثلا در بخش dbname نام دیتابیسی که برای مودل ایجاد کردیم را وارد میکنیم و در بخش dbuser و dbpass هم یوزر و پسورد مربوط به دیتابیس Moodle را وارد میکنیم.

$CFG->dbtype = 'mariadb'; // 'mariadb', 'mariadb', 'mysqli', 'sqlsrv' or 'oci'
$CFG->dblibrary = 'native'; // 'native' only at the moment
$CFG->dbhost = 'localhost'; // eg 'localhost' or 'db.isp.com' or IP
$CFG->dbname = 'moodle'; // database name, eg moodle
$CFG->dbuser = 'moodle_admin'; // your database username
$CFG->dbpass = 'YnG%@h2pYr'; // your database password
$CFG->prefix = 'mdl_'; // prefix to use for all table names 

همچنین، در قسمت wwwroot آدرس دامنه مربوط به سرور مودل را ثبت کرده و در قسمت dataroot هم آدرس دایرکتوری data که در مراحل قبل مشخص کردیم را وارد میکنیم.

$CFG->wwwroot = 'http://moodle.linustorvalds.ir';
$CFG->dataroot = '/var/moodledata'; 

فایل را ذخیره کنید و آنرا ببندید. در مرحله بعد تنظیمات وب سرور Nginx را برای میزبانی Moodle انجام میدهیم.








تنظیمات Nginx برای میزبانی از اپلیکیشن Moodle


بعد از نصب وب سرور انجین ایکس یکسری تنظیمات به صورت پیش فرض وجود دارد، با توجه به اینکه ما خودمان قصد داریم تنظیمات دلخواه را انجام دهیم پیشنهاد میشود این تنظیمات پیش فرض را حذف یا به دایرکتوری دیگری منتقل کنید که تداخلی با کانفیگ های ما نداشته باشد. برای این کار من فایل های default-site-available و default را توسط دستور mv جهت انتقال به دایرکتوری root اجرا میکنم.

# mv /etc/nginx/sites-available/default /root/default-site-available
# mv /etc/nginx/sites-enabled/default /root/default 

بعد از انتقال فایل کانفیگ پیش فرض Nginx سراغ انجام تنظیمات دلخواه وب سرور میرویم. برای اینکه انجین ایکس از سایت Moodle شما میزبانی کند، نیاز دارید یک server block در قسمت تنظیمات NGINX در مسیر /etc/nginx/conf.d/ ایجاد کنید. همانند زیر توسط یک ویرایشگر متن فایل moodle.conf را در مسیر /etc/nginx/conf.d ایجاد میکنیم.

$ sudo vim /etc/nginx/conf.d/moodle.conf 

و محتوای زیر را درون آن کپی - پیست میکنیم. شما به جای moodle.linustorvalds.ir آدرس دامنه خود را وارد کنید. قسمت fastcgi_pass باید به آدرسی که php-fpm در حال اجرا هست و درخواستهای fastcgi رو قبول میکند، اشاره کند. برای اطلاعات بیشتر فایل www.conf را بررسی کنید.

server{
listen 80;
server_name moodle.linustorvalds.ir;
root /var/www/html/moodle;
index index.php;

location / {
try_files $uri $uri/ /index.php?$query_string;
}

location ~ ^(.+\.php)(.*)$ {
fastcgi_split_path_info ^(.+\.php)(.*)$;
fastcgi_index index.php;
fastcgi_pass unix:/run/php/php7.4-fpm.sock;
include /etc/nginx/mime.types;
include fastcgi_params;
fastcgi_param PATH_INFO $fastcgi_path_info;
fastcgi_param SCRIPT_FILENAME $document_root$fastcgi_script_name;
}
} 

فایل را ذخیره کنید و آنرا ببندید.



با استفاده از دستور زیر چک کنید مشکلی یا خطایی در تنظیمات nginx شما رخ نداده باشد، سپس سرویس nginx خود را جهت اعمال تغییرات ریستارت کنید.

$ sudo nginx -t
$ sudo systemctl reload nginx 

نکته : توصیه میشود مقدار max_input_vars را در فایل php.ini به بالای 5000 افزایش دهید که در حین نصب از طریق وب با پیام زیر مواجه نشویم :

if this test fails, it indicates a potential problem
PHP setting max_input_vars is recommended to be at least 5000. 

برای این کار فایل php.ini را توسط ویرایشگر متن لینوکسی خود باز کنید :

# vim /etc/php/7.4/fpm/php.ini 

سپس خط max_input_vars را پیدا کنید، آنرا از کامنت خارج کنید و همانند زیر مقدار آنرا برابر با 6000 بگذارید.

; How many GET/POST/COOKIE input variables may be accepted
max_input_vars = 6000 

فایل را ذخیره کنید و از آن خارج شوید. برای اعمال تغییرات سرویس php-fpm را ریستارت کنید :

# systemctl restart php7.4-fpm.service 

کامل کردن نصب Moodle از طریق وب


در ادامه راهنمای نصب نرم افزار مودل را از طریق وب بررسی خواهیم کرد. یک مرورگر باز کنید و آدرس دامنه ای که برای Moodle تعریف کردید را جهت دسترسی به محیط نصبی Moodle تحت وب وارد کنید. برای مثال :

http://moodle.linustorvalds.ir 

به محض اینکه صفحه Installer باز شد روی دکمه Continue کلیک کنید.









سپس Installer پیش نیازهای سیستم شما را بررسی میکند، اگر همه چیز OK هست، به سمت پایین اسکرول کرده و روی Continue کلیک کنید تا نصب واقعی شروع شود.


نکته : در صورتیکه installer یک پیام هشدار برای نداشتن گواهینامه SSL نمایش داد، در این مرحله این پیام را نادیده بگیرید. در بخش آخر، ما نحوه فعال کردن HTTPS روی Moodle را با استفاده از گواهینامه Let's Encrypt پوشش خواهیم داد.

به محض اینکه نصب کامل شد، روی Continue کلیک کنید.

در مرحله بعدی، تنظیمات یوزر ادمین (مدیر کل) Moodle را انجام میدهیم. در قسمت username, password, first name و surname و email address نام یوزر ادمین سایت به همراه پسورد و ایمیل معتبر وارد کنید. به سمت پایین اسکرول کنید و روی Update Account کلیک کنید.

سپس، تنظیمات مربوط به صفحه اول سایت Moodle را همانند زیر انجام دهید. به سمت پایین اسکرول کرده و روی Update کلیک کنید.

installer تحت وب، به صورت اتوماتیک به کنترل پنل Moodle جدید شما لاگین خواهد کرد. با دنبال کردن دستورالعمل های روی صفحه، می توانید ثبت نام خود را در سامانه مودل تکمیل کنید.

تنظیمات HTTPS برای Moodle توسط Let's Encrypt


برای امن کردن سایت Moodle خود، شما نیاز دارید که HTTPS را فعال کنید. در این مقاله برای دریافت گواهینامه معتبر و رایگان SSL/TLS از Let's Encrypt استفاده میکنیم.


به ترمینال خودتان برگردید و دستور زیر را برای نصب certbot روی Ubuntu اجرا کنید. (certbot یک ابزار رایگان و اوپن سورس برای دریافت اتوماتیک گواهینامه معتبر و رایگان از Let's Encrypt برای فعال کردن HTTPS روی سایت شما میباشد)

$ sudo snap install --classic certbot 

دستور زیر را برای گرفتن گواهینامه SSL وارد کنید سپس Certbot به صورت اتوماتیک تنظیمات وب سرور Nginx را برای فعال کردن و لود کردن HTTPS روی سایت شما انجام خواهد داد.

$ sudo certbot --nginx 

مجدد فایل تنظیمات Moodle را توسط یک ادیتور متن لینوکس باز کنید.

$ sudo vim /var/www/html/moodle/config.php 

و قسمت wwwroot که آدرس دامنه سایت مودل تعریف شده بود را از http به https تغییر دهید.

$CFG->wwwroot = 'https://academy.linustorvalds.ir'; 

در نهایت، آدرس سایت Moodle خود را جهت تایید فعال و اجرا بودن https باز کنید.

https://academy.linustorvalds.ir 

شما اکنون یک سیستم مدیریت کلاس آنلاین با استفاده از مودل برای ساخت مدرسه مجازی را با موفقیت راه اندازی کردید. در آموزش های بعدی سعی میکنیم نحوه اتصال یا integrate کردن Moodle با BigBlueButton را بررسی کنیم. جهت کسب اطلاعات بیشتر میتوانید به داکیومنت های Moodle 3.11.3+ مراجعه کنید. امیدوارم از دیدن این مقاله لذت برده باشید.